İncinsen de İncitme Kitap Tahlili 4

• Kul, Allah Teâlâ’ya 4 kapı 40 makamda ulaşır ve gerçek dost olur. İçerisinde 40 makamın yer aldığı 4 kapı şunlardır: 1. Şeriat, 2. Tarikat, 3. Marifet, 4. Hakikat.

            Hacı Bektaş-ı Velî, İncinsen de İncitme, s. 133.

Ufka Yolculuk Yarışmalarının bu seneki eseri olan Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlât’ının sadeleştirilmiş hali İncinsen de İncitme özelinde Ağrı Genç İzcilik Spor Kulübü’nde (AGİS) icra ettiğimiz tahlilin bu haftaki oturumunda 119 ve 133. sayfalar arası müzakere edildi. Dua Kitabı okuması ve çorba ikramından sonra tahlille, eserin ana metnine başlandı. Hacı Bektâş-ı Velî’nin düşünce dünyasının izlerini yoğun bir şekilde görmeye başladığımız bölümde onun Allah’a bağlı, Resulullah’ın ve ashabı kiramın yolundan giden büyük bir veli olduğuna işaret eden ifadeler yer almaktadır.

Tahlilimizi şu şekilde özetlemek mümkündür:

• Hacı Bektâş-ı Velî Cenâb-ı Hakk’ın insanı hava, ateş, su ve toprak olmak üzere dört nesneden yarattığını söylemektedir. Buna göre de insanlar âbid, zâhid, ârif ve âşık olarak dört gruba ayrılmış ve ibadetleri çeşitlenmiştir.
• Şeriat makamındaki âbidlerin ibadetleri farz ve sünnet olarak bilinen namaz, hac, oruç, zekat vb. ibadetlerdir. Bununla birlikte bu grupta insanı incitme, gönüllerinde kibir, hased, kin, cimrilik ve düşmanlık gibi özellikler yer almaktadır. Âbidlerin bunların ıslahı için çalışmaları gerekmektedir.
• Aslı ateşten olan zâhidlerin ise makamları tarikat olup ibadetleri gece gündüz Allah’ı anmak, her işlerinde Allah’ı düşünmek, korku-ümit arasında yaşamaya çalışmak, ahiret için dünyada gayret etmek vb. ibadetlerdir. Bunlara hidayet kapısı henüz açılmamıştır.
• Aslı sudan olan Âriflerin makamı marifettir ve bunlar Allah’ı bilme ve tanıma lütfuna ermiş olanlardır. Su gibi hem temiz hem de temizleyicidirler. Âriflerin ibadeti tefekkür, dünya ve ahireti terk etmek, gayretle himmet beklemektir. Gönüllerinde, şeytana has kibir, haset, cimrilik, düşmanlık, doyumsuzluk, öfke, gıybet, kahkaha ve maskaralık gibi özellikler yer almaz.
• Aslı topraktan olan muhibler yani aşıklar ise hakikat ehli olup tam teslimiyet ve rıza ehlidirler. İbadetleri Allah’a yakarış, seyir ve müşahede, arzularına erişmek, Allahu Teâlâ’yı bulmak, kendilerini kaybetmek ve canlarının muradına etmektir.

NOT: Nefsin tanınması, özellikleri ve kötü huylarından kurtarılmasına yönelik tavsiyeler için şu iki kitaptan yararlanılabilir:

Mehmed Zahid Kotku, Nefsin Terbiyesi, Server Yayınları

Mehmed Zahid Kotku, Tasavvufî Ahlâk 5 Cilt, Server Yayınları